უბრალოდ თავგადასავლების მაძიებელთათვის. თუშეთის მცენარეულობა ენდემიზმის საოცრად მაღალი დონით ხასიათება. აქაური ფლორის 230 წარმომადგენელი კავკასიის ენდემია (რაც კავკასიის ენდემთა საერთო რაოდენობის 20 %-ზე მეტია.) მცენარეთა 11 სახეობა მხოლოდ საქართველოში გვხვდება. თუშეთის ნაკრძალსა და ეროვნულ პარკში გავრცელებულ საქართველოს ენდემთაგან აღსანიშნავია: თუშური ტილჭირი (aconitum tusheticum), მაჩიტა (campanula petrophila), დათვისთხილა (corylus iberica), შროშანი (Lilium georgicum), თუშური ასკილი (Rosa tuschetica), თებულოს ბაია (Ranunculus tebulosicus) და სხვა. აქ ასევე გვხვდება კავკასიის ზოგიერთი ენდემი: შავი ანუ რადეს არყი (Betula raddeana), ღვინა (Fritillaria latifolia), ყვითელი ღვინა (Fritillaria lutea), ალპური ქოთანა (Silene humilis), ფურისულა (Primula luteola), ცისთვალა (Scilla siberica) ბიბეშტეინის მაჩიტა (Campanula biebersteiniana) და სხვა. თუშეთი მაღალი მთებით შემოსაზღვრულ უზარმაზარ ქვაბულს წარმოადგენს, მისი ტყის საფარი საქართველოსათვის განუმეორებელია, აქ ფართოფოთლოვანი ტყე თითქმის არ გვხვდება, სამაგიეროდ ბევრია ფიჭვნარი. ფიჭვის ხის მერქანიდან ჟონავს ბუნებრივი ფისი, მიწაზე მიმობნეულია წიწვები და ამიტომ ეს ადგილები ადვილად აალებადია. გვალვიან ზაფხულში თუშეთის ტყეებს ხშირად უჩნდება ხოლმე მსუბუქი ხანძარი, სწრაფად იწვება წიწვები და ბალახი, ხოლო ხეებს უზიანდებათ მერქანი და მხოლოდ ყველაზე დაბლა განლაგებული ტოტები. გადამწვარ ნიადაგზე ჩამოვარდნილი ფიჭვის თესლები ადვილად ხარობს და ხეების ახალ თაობას აძლევს საფუძველს. თუშეთში ერთდროულად რამდენიმე თაობის ფიჭვის ნახვა შეიძლება. აქაური ფიჭვნარები ორივე ალაზნის ნაპირებიდან ასდევს მთის ფერდობებს და ზღვის დონიდან 2000-2200 მეტრამდე აღწევს, ხოლო 2300 მეტრს მაღლა დეკის ხშირი ბუჩქნარიდან ამოხეთქილი არყის ხეები აქა-იქ ამოსულ ცირცელთან (Sorbus aucuparia) ერთად უკვე მეჩხერად გვხვდება. თუშეთის ტყეების ქვედა იარუსებში “შემოპარული” მცენარის ლინეას (Linnaea borealis) ნახვა შეიძლება. თუშეთის ტყის ზოლი ზღვის დონიდან 2600 მეტრზე წყდება, ეს ალპური და სუბალპური ზონების საზღვარია, ამაზე ზემოთ მხოლოდ ალაგ-ალაგ იზრდება მოცვისა (Vaccinium myrtillus) და კეწერას (Empetrum hermaphroditum) მცირე ზომის ბუჩქები, სმაგიეროდ საქართველოს ბუნების მშვენება – დეკის ბუჩქნარი ალპურ ზონაშიც ხარობს და არყნარებსაც სცდება. ბალახელული საფარი თუშეთში 3000 მეტრზე ოდნავ მაღლა წყდება, უფრო ზევით კი მხოლოდ კლდეები და თოვლიანი მწვერვალებია. დანოს მთა, ქომიტო და დიკლოს მთა 4.000 მეტრზე მაღალია და მარადიული თოვლით არის დაფარული. ეს მიუვალი კლდეები კავკასიური ჯიხვის (Capra cylindricornis) სამშობლოა. ჯიხვი წელიწადის უმეტეს ნაწილს 3000 მეტრზე მაღლა ატარებს. ჯიხვის მეზობელია კავკასიის მეორე ენდემი კავკასიური შურთხი (Tetraogallus caucasicus). იგი საკმაოდ დიდი და ფრთხილი ფრინველია. მართალია, შურთხის ხმა გამუდმებით ისმის მაღალ მთაში, მაგრამ მისი გუნდის ნახვა საკმაოდ ძნელია. უფრო დაბლა, სუბალპური და ალპური ზონების საზღვარზე ცხოვრობს კავკასიური როჭო (Tetrao mlokosiewiczi). შურთხის მსგავსად, როჭოც აქაურობის მკვიდრი მოსახლეა და მთელ წელიწადს მთაში ატარებს. როჭოს მეზობლად ცხოვრობს მაღალფეხება არჩვი (Rupicarpa rupicarpa). არჩვზე უფრო დაბლა ბინადრობს ნიამორი (Capra aegagrus). ნიამორი ჩვენი ქვეყნის ფაუნაში უკვე ძალზედ იშვიათია და თუშეთის დაცული ტერიტორიები მისთვის უკანასკნელი თავშესაფარია. თუშეთში ხშირად შეხვდებით შველს, იშვიათად ირემსაც ნახავთ. მეზობელი დაღესტნიდან რეგულარულად შემოდის გარეული ღორი. თუშეთი მდიდარია მტაცებლებით: ტყისა და კლდის კვერნა, მურა დათვი, მგელი, ფოცხვერი... მრავალფეროვანია თუშეთის ფრინველთა სამყარო, მის წიწვოვან კორომებში შეხვდებით: რამდენიმე სახეობის კოდალას, წითელთავა მთიულას, მთის მწყერჩიტას, წითელფრთიან კლდეცოციას, კაკბებს. თუშეთის მიუვალი კლდეების ბინადარნი არიან უზარმაზარი ფრინველები: ორბები, ბატკანძერები და მთის არწივები. სხვა მტაცებლებიდან თუშეთში გვხვდება: რამდენიმე სახეობის ბუ, ჩვეულებრივი კირკიტა, კაკაჩა და ჩვენი პლანეტის ყველაზე სწრაფი ფრთოსანი – შევარდენი.Content-Disposition: form-data; name="file1"; filename="" Content-Type: application/octet-stream
